Aansprakelijkheid voor te laat beslissen

Aansprakelijkheid voor te laat beslissen

De Raad van State oordeelde afgelopen zomer dat overschrijding van een beslistermijn niet kan worden beschouwd als onderdeel van de totstandkoming van een besluit en dus niet valt onder de formele rechtskracht daarvan. De Hoge Raad volgt dit oordeel en laat zich uit over de vraag wanneer een termijnoverschrijding onrechtmatig is. ABRS 21 juli 2010, 201001152/1/H2, LJN: BN1930

Feiten

In deze zaak gaat het kort samengevat om het volgende. De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verleent aan Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Motorvoertuigenbedrijf en Tweewielerbedrijf een subsidie. De stichting maakt aanspraak op een voorschot op die subsidie en krijgt dat pas nadat de beslistermijn ruimschoots overschreden. Zij komt niet op tegen het besluit tot voorschotverlening dat daardoor formele rechtskracht verkrijgt. De stichting lijdt schade doordat zij veel later dan waar zij recht op had over het voorschot heeft kunnen beschikken. Zij verzoekt de staatssecretaris om vergoeding van die schade. De procedure die volgt betreft de weigering van de staatssecretaris de schade te vergoeden.

Oordeel bestuursrechter

De rechtbank oordeelt dat de stichting wel degelijk aanspraak kan maken op schadevergoeding in de vorm van de wettelijke rente over het voorschot vanaf het moment dat dit had moeten worden betaald tot daadwerkelijke betaling ervan. Zij verklaart het beroep gegrond en wijst de rentevordering toe. De staatssecretaris bestrijdt in hoger beroep het oordeel van de rechtbank. Hij erkent dat het voor een succesvolle aanspraak op schadevergoeding wegens niet tijdig beslissen, niet nodig is dat de benadeelde tegen het niet-tijdig nemen van een besluit (artikel 6:2 Awb) beroep heeft ingesteld (zie ABRS 21 november 2001, 200004709/1, LJN: AE8221 en HR 25 oktober 2002, AB 2003, 421). Dat neemt volgens de staatssecretaris niet weg dat de stichting tegen het besluit tot voorschotverlening op had moeten komen als zij de overschrijding van de beslistermijn had willen aanvechten, nu de termijnoverschrijding deel uitmaakt van de totstandkoming van dat besluit. Nu de stichting dat niet heeft gedaan, staat de formele rechtskracht volgens de staatssecretaris in de weg aan een aanspraak op schadevergoeding. De formele rechtskracht betreft immers ook de totstandkoming van het besluit. De Afdeling bestuursrechtspraak volgt de staatssecretaris niet. Zij oordeelt dat het feit dat de staatssecretaris het voorschot te laat heeft verstrekt, niet af kan doen aan de rechtmatigheid van de (uiteindelijke) verstrekking van het voorschot. De door de stichting gestelde schade is volgens de Afdeling ook niet het gevolg van het besluit tot voorschotverlening, maar van het niet tijdig nemen van een beslissing op het verzoek om een voorschot. Het hoger beroep wordt ongegrond verklaard.

HR 22 oktober 2010, 09/00345, LJN: BM7040

In deze zaak gaat het om een vordering van een projectontwikkelaar tegen de gemeente Eindhoven wegens het niet-tijdig beslissen op een bezwaarschrift van derden tegen een aan de projectontwikkelaar verleende bouwvergunning. De Hoge Raad verwerpt het standpunt van de gemeente dat de formele rechtskracht van het besluit op bezwaar betekent dat die termijnoverschrijding voor rechtmatig moet worden gehouden. Daarbij verwijst hij naar de hiervoor besproken Afdelingsuitspraak, die door hem wordt gevolgd.

Nadere vraag: is overschrijding van de beslistermijn onrechtmatig?

In deze zaak is nog een andere vraag aan de orde: is de overschrijding van de beslistermijn in de bezwaarprocedure met 29 weken onrechtmatig jegens de vergunninghouder? Bij beantwoording van die vraag stelt de Hoge Raad voorop dat de enkele omstandigheid dat een bestuursorgaan een besluit neemt met overschrijding van de wettelijke beslistermijn, onvoldoende is voor het oordeel dat daardoor onrechtmatig wordt gehandeld in de zin van art. 6:162 BW. Volgens de Hoge Raad zijn daarvoor “bijkomende omstandigheden” nodig. Wat zijn dergelijke bijkomende omstandigheden? De Hoge Raad noemt er enkele:

• de mate waarin de beslistermijn wordt overschreden
• de oorzaak of oorzaken van de termijnoverschrijding
• de voor het bestuursorgaan kenbare belangen van de betrokken belanghebbenden.

Betekenis voor de praktijk

Het oordeel in deze beide zaken komt erop neer dat een overschrijding van de beslistermijn geen deel uitmaakt van de totstandkoming van een besluit. Dit brengt mee dat de formele rechtskracht van een niet tijdig genomen besluit zich niet uitstrekt tot die termijnoverschrijding. Het is dus ondanks de formele rechtskracht van het niet-tijdig genomen besluit mogelijk schade te vorderen die het gevolg is van de termijnoverschrijding. Interessant is verder dat de overschrijding van de beslistermijn niet zonder meer onrechtmatig is, maar wel door bijkomende omstandigheden onrechtmatig kan zijn tegenover de vergunninghouder. Voor overheden is van belang dat zij met het oog op beperking van hun aansprakelijkheidsrisico tijdig beslissen en in ieder geval goed in de gaten houden of door de Hoge Raad genoemde bijkomende omstandigheden aan de orde zijn. Voor vergunninghouders is onder meer van belang dat zij duidelijk kenbaar maken aan de overheid dat en op welke grond zij belang hebben bij een tijdige besluit op een tegen hun vergunning gericht bezwaar.