De van rechtswege verleende omgevingsvergunning

In deze nieuwsbrief zal eerst kort de regeling in de Awb worden beschreven, op grond waarvan een positief besluit van rechtswege kan ontstaan als er niet tijdig wordt beslist. Daarna zal specifiek worden ingegaan op de van rechtswege verleende omgevingsvergunning.

Lex silencio positivo

Met de inwerkingtreding van de Dienstenwet is aan de Algemene wet bestuursrecht een paragraaf (art. 4:20a- 4:20f Awb) toegevoegd over de zogenoemde lex silencio positivo. Dit houdt in dat voortaan van rechtswege een besluit ten gunste van de aanvrager wordt genomen als het bestuursorgaan niet tijdig een besluit neemt. Hiermee vormt de regeling een aanvulling op de onlangs in werking getreden “Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig” beslissen, op grond waarvan bestuursorganen dwangsommen kunnen verbeuren aan de aanvrager als zij een beslistermijn ongebruikt laten verstrijken. In onze nieuwsbrieven van oktober 2009 en februari 2010 hebben wij aandacht besteed aan die wet en het overgangsrecht daarbij. De regeling over de van rechtswege verleende beschikking is alleen van toepassing op een bepaalde aanvraag als dat bij wettelijk voorschrift is bepaald. Als de regeling van toepassing is verklaard en er niet op tijd op de aanvraag is beslist, is de beschikking van rechtswege verleend. Drie dagen daarna treedt de beschikking van rechtswege in werking. De verlening van rechtswege wordt aangemerkt als een beschikking, zodat daartegen bezwaar kan worden gemaakt. Daarvoor is vanzelfsprekend bekendheid met de van rechtswege verleende beschikking vereist. In de Dienstenwet is bepaald dat het bestuursorgaan zo spoedig mogelijk na ontvangst van de aanvraag een ontvangstbevestiging verstuurt aan de aanvrager. In de ontvangstbevestiging staat de beslistermijn en als de lex silencio positivo van toepassing is op de aanvraag, moet daarvan ook mededeling worden gedaan. Op die manier kan de aanvrager dus weten op welk moment de beschikking van rechtswege zal zijn verleend. Daarnaast zijn bestuursorganen op grond van de nieuwe regeling verplicht om binnen twee weken na de van rechtswege verlening, de beschikking bekend te maken. In de regel gebeurt dat door middel van toezending van het besluit aan de aanvrager. Als het bestuursorgaan nalaat de beschikking bekend te maken, kan de aanvrager het bestuursorgaan in gebreke stellen. Als het bestuursorgaan na de ingebrekestelling de beschikking nog steeds niet bekend maakt, verbeurt het een dwangsom aan de aanvrager. Het algemeen belang of belangen van derden kunnen zich verzetten tegen de van rechtswege verleende vergunning. Hiervoor zijn in de Awb twee bepalingen opgenomen, die beogen eventuele nadelige gevolgen van de van rechtswege verleende beschikking te beperken. Ten eerste zijn aan de van rechtswege verleende vergunning dezelfde voorschriften verbonden als de voorschriften die in de regel aan een dergelijke beschikking zijn verbonden. Zo zal in de praktijk aan de omgevingsvergunning voor het kappen van een boom altijd de voorwaarde worden verbonden de boom te kappen buiten het broedseizoen. Als de vergunning voor het kappen van een boom van rechtswege is verleend, is op grond van art. 4:20 e Awb dit voorschrift ook aan de van rechtswege verleende omgevingsvergunning verbonden. Ten tweede kan de van rechtswege verleende vergunning op grond van art. 4:20f Awb binnen zes weken na de bekendmaking worden ingetrokken of gewijzigd, voor zover dat nodig is om ernstige gevolgen voor het algemeen belang te voorkomen. Uit de toelichting volgt dat deze bevoegdheid slechts in uitzonderlijke gevallen kan worden ingezet. Als de beschikking wordt ingetrokken, dient het bestuursorgaan de daardoor geleden schade te vergoeden aan de aanvrager. Het is onduidelijk welke schade de wetgever hier voor ogen heeft gehad, gelet op de vaste jurisprudentie dat een vergunninghouder op eigen risico handelt als de vergunning nog niet onherroepelijk is.

Omgevingsvergunning van rechtswege

In de Wabo is de hierboven beschreven regeling van toepassing verklaard op de aanvraag om een omgevingsvergunning die met de reguliere procedure wordt voorbereid. Dit zijn onder andere aanvragen die zien op de activiteiten bouwen, aanleggen, binnenplans afwijken van het bestemmingsplan of ander ruimtelijk plan, de zogenoemde kruimelgevallen en alle aanvragen voor een omgevingsvergunning op grond van gemeentelijke en provinciale verordeningen. Voor al deze activiteiten ontstaat dus van rechtswege een omgevingsvergunning als het bevoegd gezag niet op tijd een besluit op de aanvraag neemt. Als een omgevingsvergunning met de reguliere procedure wordt voorbereid, moet de aanvraag worden gepubliceerd in een huis-aan-huisblad of op andere geschikte wijze. De beslistermijn is acht weken. Deze termijn kan maximaal een keer met zes weken worden verlengd. Deze verlenging moet ook worden gepubliceerd. Derden die mogelijk bezwaar hebben tegen de omgevingsvergunning, worden op deze manier op de hoogte gehouden van de aanvraag en het moment waarop de omgevingsvergunning van rechtswege is verleend. Dit moment valt overigens niet samen met de inwerkingtreding van de van rechtswege gegeven omgevingsvergunning. Een belangrijk verschil met de regeling in de Awb is dat de van rechtswege verleende omgevingsvergunning niet drie dagen na de beslistermijn in werking treedt, maar pas nadat de bezwaartermijn ongebruikt is verstreken of als op een ingediend bezwaarschrift is beslist. Verder is art. 4:20f Awb niet van toepassing op de van rechtswege verleende omgevingsvergunning. De Wabo bevat een eigen toetsingskader voor de intrekking van een van rechtswege verleende omgevingsvergunning. Intrekking is slechts mogelijk als de activiteit ontoelaatbaar ernstige nadelige gevolgen voor de fysieke leefomgeving heeft of dreigt te hebben en wijziging van de voorschriften daarvoor redelijkerwijs geen oplossing biedt. Uit de toelichting volgt dat het hier gaat om uitzonderlijke situaties, waarin de gevolgen voor het fysieke milieu zo zwaar zijn dat de belangen van vergunninghouder hiervoor moeten wijken. Als daarvan sprake is en de vergunning wordt ingetrokken, kan het bestuursorgaan wel schadeplichtig zijn. De schade die de aanvrager lijdt als gevolg van de intrekking en die redelijkerwijs niet voor zijn rekening hoort te komen, moet het bestuursorgaan vergoeden. Deze vergoeding kan bestaan uit een financiële compensatie, maar ook andere vormen van compensatie zijn mogelijk.

Tot slot

In vergelijking met de situatie van voor de inwerkingtreding van de Wabo zullen er meer vergunningen van rechtswege ontstaan. Voorheen kon immers alleen een bouwvergunning van rechtswege ontstaan, terwijl in de Wabo een omgevingsvergunning voor meer activiteiten dan alleen bouwen van rechtswege wordt verleend, bijvoorbeeld voor het kappen van een boom. Dit is vanuit het oogpunt van de aanvrager toe te juichen. Hij is op deze manier immers verzekerd van tijdige besluitvorming door het bevoegd gezag en zal niet meer worden geconfronteerd met te trage besluitvormingsprocedures. De omgevingsvergunning van rechtswege kan ook tot veel onduidelijkheid leiden. De wetgeving over het moment van inwerkingtreding, de start van de bezwaartermijn, de wijzigings- en intrekkingsgronden met bijbehorende schaderegelingen roept op sommige punten vragen op. Het is nu wachten op de eerste jurisprudentie over de van rechtswege verleende omgevingsvergunning, die hopelijk zal leiden tot meer duidelijkheid.