Opzeggen = betalen? Schending mededelingsplicht kan aannemer duur komen te staan

HR 12 april 2013, NJ 2013, 225 Aannemers en opdrachtgevers opgelet: de door opzegging van een aannemingsovereenkomst vrijgekomen arbeidstijd kan worden aangemerkt als besparing die op de door de opdrachtgever te betalen prijs in mindering kan worden gebracht. Inzet van de zaak is de vraag welk bedrag de opdrachtgever moet betalen als hij een aannemingsovereenkomst (als bedoeld in artikel 7:750 BW) opzegt. Een aannemer en opdrachtgever hebben een aannemingsovereenkomst gesloten, waarbij de aannemer zich heeft verplicht tot het verrichten van werkzaamheden aan de woning van de opdrachtgever tegen een vastgestelde prijs. De opdrachtgever is ontevreden over de werkwijze van de aannemer en heeft de overeenkomst met onmiddellijke ingang beëindigd. De aannemer beroept zich vervolgens op betaling van het restant van de aanneemsom door de opdrachtgever.

Opzeggen = betalen, tenzij…

De wet regelt het opzeggen van een aannemingsovereenkomst in artikel 7:764 BW. Het staat een opdrachtgever te allen tijde vrij een aannemingsovereenkomst op te zeggen. De opdrachtgever is dan echter wel gehouden de gehele (voor het werk geldende) prijs, minus eventuele besparingen zijdens de aannemer, aan de aannemer te betalen. De betaling laat zich niet kenmerken als schadevergoeding, maar ziet op de nakoming van de primaire verplichting tot betaling van de aanneemsom. De aannemer heeft bij opzegging in beginsel aanspraak op de misgelopen winst, de gemaakte kosten (bijvoorbeeld van reeds aangeschafte of bestelde materialen) en andere kosten die onvermijdelijk zijn geworden (zoals de lonen van personeel). De wetgever heeft de rechter een ruime vrijheid gegeven om bij de invulling van het begrip besparingen tot een billijk resultaat te komen. De bewijslast voor het bestaan en de omvang van eventuele besparingen ligt bij de opdrachtgever, met dien verstande dat op de aannemer een belangrijke mededelingsplicht rust. De aannemer zal bovendien in beginsel redelijke pogingen moeten ondernemen om kosten af te wenden of te beperken door het materiaal te gebruiken en het personeel op zinvolle wijze in te zetten op andere projecten. In onderhavige zaak heeft de rechtbank de vordering van de aannemer integraal toegewezen. In hoger beroep wijst het hof de vordering van aannemer echter alsnog gedeeltelijk af. Daartoe overweegt het hof dat het inzetten van mensen op andere reeds aangenomen klussen weliswaar in beginsel geen besparing oplevert. Aannemer had dat immers ook moeten doen als het opgezegde werk wel was voortgezet. Echter, het uitvallen van het werk heeft de aannemer wel in staat gesteld andere klussen — waarvan vaststaat dat de aannemer die had — eerder dan gepland af te ronden en zodoende weer eerder aan ander werk te kunnen beginnen. Op grond daarvan heeft het hof aangenomen dat de aannemer de vrijgekomen tijd wel deels met ander werk heeft kunnen invullen, zodat zij op de door opzegging vrijgekomen arbeidstijd heeft kunnen besparen. De Hoge Raad bekrachtigt het oordeel van het hof. De opdrachtgever heeft aan zijn stelplicht voldaan met de stelling dat de aannemer haar werknemers op andere klussen heeft kunnen inzetten. De aannemer heeft die stelling, gelet op de op haar rustende mededelingsplicht, onvoldoende bestreden. In dat verband heeft het hof terecht in aanmerking genomen dat de aannemer niet heeft gesteld dat haar mensen noodgedwongen hebben stil gezeten. De aannemer heeft dus niet of onvoldoende aangevoerd dat zij geen arbeidstijd heeft kunnen besparen door de opzegging. Die vrijgekomen tijd hoeft daarom niet geheel door opdrachtgever te worden vergoed.

Let op: bij beëindiging door ontbinding geldt een andere benadering

Voor ontbinding van een aannemingsovereenkomst gelden andere regels dan in het geval van de hiervoor behandelde opzegging. Anders dan bij opzegging, laat een betalingsverplichting bij ontbinding zich kenmerken als schadevergoeding, en hiervoor geldt een ander wettelijk kader. In een kwestie (TSN-arrest ) die zag op de ontbinding van een overeenkomst (door de aannemer) voert opdrachtgever aan dat aannemer erin zou zijn geslaagd om na de ontbinding winst uit vervangende omzet te genereren, zodat van schade aan de zijde van de aannemer geen sprake zou zijn. De Hoge Raad oordeelt dat de aannemer voordelen als gevolg van door eigen activiteit gegenereerde nieuwe opdrachten mag behouden omdat voor voordeeltoerekening geen plaats is, nu de nieuwe opdrachten niet voortvloeien uit eenzelfde gebeurtenis (zoals artikel 6:100 BW voorschrijft).