Wanprestatie onderaannemer niet steeds onrechtmatig jegens opdrachtgever

Hoge Raad 20 januari 2012, LJN BT7496

Essentie

In dit arrest bevestigt de Hoge Raad enkele uitgangspunten als het gaat om aansprakelijkheid van een onderaannemer jegens een opdrachtgever die ten opzichte van elkaar niet in een contractuele verhouding staan. Een onderaannemer moet in beginsel binnen zekere grenzen rekening houden met de belangen van de (uiteindelijke) opdrachtgever. Dit betekent niet dat een wanprestatie van de onderaannemer jegens de hoofdaannemer altijd een onrechtmatige daad oplevert. Of daarvan sprake is hangt af van de omstandigheden van het geval.

Samenvatting

In deze zaak stonden een opdrachtgever (een eigenaar van een woning) en een onderaannemer tegenover elkaar. Zij hadden onderling geen contractuele verhouding. De schakel tussen hen beide was de aannemer, die zich jegens de opdrachtgever had verplicht tot het realiseren van een kapverdieping inclusief dak op het bestaande pand van de opdrachtgever. De onderaannemer, een dakdekker, had in opdracht van de aannemer een dak en dakgoten aangebracht. Het dak bleek echter diverse gebreken te verrtonen, en de dakdekker liet bovendien na het herstel van het dak te bevorderen. Vast staat dat de dakdekker is tekortgeschoten in de overeenkomst die hij met de aannemer had. De vraag is of dit betekent dat hij ook rechtstreeks jegens de opdrachtgever aansprakelijk is op grond van onrechtmatige daad? Volgens de Hoge Raad is daarvan niet zonder meer sprake. Wel zal de onderaannemer in het algemeen binnen bepaalde grenzen rekening hebben te houden met de belangen van de opdrachtgever en de opdrachtgever zal in het algemeen erop mogen vertrouwen dat de onderaannemer dat doet. Of van een onrechtmatige daad van de onderaannemer jegens de opdrachtgever sprake is, hangt volgens de Hoge Raad af van de terzake dienende omstandigheden van het geval, zoals de hoedanigheid van alle betrokken partijen, de aard en strekking van de desbetreffende overeenkomst, de wijze waarop de belangen van de derde daarbij zijn betrokken, de vraag of deze betrokkenheid voor de contractant kenbaar was, de vraag of de derde erop mocht vertrouwen dat zijn belangen zouden worden ontzien, de vraag in hoeverre het voor de contractant bezwaarlijk was met de belangen van de derde rekening te houden, de aard en omvang van het nadeel dat voor de derde dreigt en de vraag of van hem kon worden gevergd dat hij zich daartegen had ingedekt. De Hoge Raad verwijst de zaak naar het hof, dat zal moeten beoordelen of de door de opdrachtgever gestelde omstandigheden het oordeel kunnen wettigen dat de dakdekker bij de uitvoering van het werk mede jegens de opdrachtgever onzorgvuldig te werk is gegaan.

In perspectief

• HR 24 september 2004, LJN AO9069 (Vleesmeesters/Alog)
• HR 3 mei 1946, NJ 1946, 323 (Staat / Degens)
• HR 12 oktober 1979, NJ 1980, 117 (Radio Modern / Edah)
• HR 29 mei 1998, NJ 1999, 98 (Mooijman / Netjes)

In dit arrest gaat het om de derdenwerking van overeenkomsten. Meer specifiek gaat het om de vraag of, en zo ja onder welke omstandigheden, een wanprestatie van een contractspartij tevens een onrechtmatige daad oplevert jegens een derde. Die vraag rijst bijvoorbeeld als een onderaannemer tekortschiet in zijn verplichtingen jegens de aannemer met wie hij een overeenkomst heeft, en zijn tekortschieten ook schade veroorzaakt bij een derde die belang heeft bij de juiste uitvoering van de verbintenis. De gevallen waarin in de jurisprudentie met wanprestatie schending van een maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm jegens een derde is aangenomen, zijn beperkt. Leidende arresten op dit gebied zijn de hiervoor genoemde uitspraken. Uit deze uitspraken kan het volgende worden afgeleid. Voorop staat enerzijds dat een wanprestatie jegens de wederpartij in beginsel niet onrechtmatig is jegens een derde. Daarvoor zijn aanvullende omstandigheden nodig. Anderzijds dient een contractspartij onder omstandigheden wel degelijk rekening te houden met de belangen van een derde. Dit is in het bijzonder het geval indien de belangen van de derde zo nauw betrokken zijn bij de behoorlijke uitvoering van de overeenkomst dat hij schade of ander nadeel kan lijden als de contractspartij in de uitvoering tekortschiet. In dat geval kunnen de normen van hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt meebrengen dat de contractspartij de belangen van de derde ontziet door zijn gedrag mede door die belangen te laten bepalen. Of de normen dat meebrengen, hangt af van alle ter zake dienende omstandigheden van het geval. Welke omstandigheden in dat verband relevant zijn, heeft de Hoge Raad in een eerder arrest al aangegeven (HR 24 september 2004, LJN AO9069 (Vleesmeesters/Alog)). Deze omstandigheden zijn in de onderhavige uitspraak van 20 januari 2012 herhaald. In zoverre vormt deze uitspraak een bevestiging van de eerdere rechtspraak. Een omstandigheid die in de conclusie van A-G Timmerman voor dit arrest bijzondere aandacht krijgt, is de vraag of door de wanprestant vertrouwen is gewekt tegenover de derde dat zijn belangen zouden worden ontzien. Indien partijen in de keten dicht bij elkaar staan, zal dergelijk vertouwen zijns inziens eerder kunnen worden aangenomen. Voor degene die geïnteresseerd is in een verdere uitwerking van het vraagstuk over de risicoverdeling in contractuele verhoudingen en hoe in dat opzicht een rechtstreekse aanspraak van een opdrachtgever op een onderaannemer moet worden beoordeeld, is de conclusie van A-G mr. Wissink voor het arrest van 20 januari 2012 lezenswaardig.