Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten aangenomen

Op 29 januari 2013 heeft de Eerste Kamer de Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten aangenomen. De wet voorziet in een aanvulling van de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In mijn bijdrage “Wettelijke regeling nadeelcompensatie in behandeling bij de Tweede Kamer” beschreef ik op hoofdlijnen de nadeelcompensatieregeling zoals die in het oorspronkelijke wetsvoorstel was opgenomen. In deze bijdrage wordt aandacht besteed aan een belangrijke wijziging ten opzichte van het oorspronkelijke wetsvoorstel en wordt de hoofdlijn van de regeling voor de onrechtmatige overheidsdaad beschreven. Verder sta ik kort stil bij de inwerkingtreding en benodigde aanpassingswetgeving.

Wijziging ten opzichte van het oorspronkelijke wetsvoorstel

De behandeling in de Tweede Kamer heeft voor nadeelcompensatie tot een belangrijke wijziging geleid: om een beslissing over nadeelcompensatie bij de bestuursrechter te kunnen aanvechten is niet langer vereist dat tegen de schadeoorzaak zelf – het schadeveroorzakende besluit of de overheidshandeling – beroep kan worden ingesteld. De in de jurisprudentie ontwikkelde connexiteitseis wordt daarmee losgelaten. Besluiten over schade die voortvloeit uit feitelijke handelingen, beleidsregels en algemeen verbindende voorschriften kunnen nu ook aan de bestuursrechter worden voorgelegd.

Verzoekschriftprocedure bij onrechtmatige overheidsdaad

In de Awb wordt verder een nieuwe titel 8.4 over schadevergoeding uit onrechtmatige daad opgenomen. Door middel van een verzoekschriftprocedure kunnen vorderingen uit onrechtmatige daad aan de bestuursrechter worden voorgelegd. Daarbij is wel van belang dat een dergelijk verzoek niet op alle handelingen van de overheid kan zien. Het moet gaan om schade door: (1) een onrechtmatig besluit, (2) een onrechtmatige handeling ter voorbereiding van een besluit, (3) het niet tijdig nemen van een besluit, of (4) een handeling jegens – kort gezegd – een ambtenaar. Het gaat dus steeds om handelingen die in verband staan met een besluit. Als geen beroep openstaat tegen dat besluit, is de bestuursrechter niet bevoegd het verzoekschrift te behandelen (artikel 8:88 Awb). Verder is van belang dat de competentie van de bestuursrechter is beperkt tot een schadevergoeding van ten hoogste € 25.000 (artikel 8:89, tweede lid Awb). Tot dit drempelbedrag kan worden gekozen voor een verzoekschriftprocedure bij de bestuursrechter of voor een vordering uit onrechtmatige daad bij de burgerlijke rechter. Voor hogere bedragen zal direct naar de burgerlijke rechter moeten worden gestapt. Die keuzevrijheid bestaat echter niet als de schade is veroorzaakt door besluiten waarover de ambtenarenrechter, de sociale zekerheidsrechter of de belastingrechter oordeelt. In die gevallen is – ongeacht het schadebedrag – altijd de Centrale Raad van Beroep of de belastingkamer van de Hoge Raad bevoegd en is de weg naar de burgerlijke rechter voortaan afgesloten.

Inwerkingtreding en aanpassingswetgeving

De wet treedt naar verwachting op zijn vroegst per 1 januari 2014 in werking. Op dit moment wordt gewerkt aan aanpassingswetgeving. Bepalingen over nadeelcompensatie in bijzondere wetten, zoals de bekende planschaderegeling in de Wet ruimtelijke ordening, zullen in lijn worden gebracht met de nieuwe regeling van de Awb. Ook andere overheden, zoals gemeenten, zullen de lokale nadeelcompensatieregeling naast de Awb moeten leggen. Waarschijnlijk zal een groot aantal bepalingen van de lokale regelingen kunnen vervallen met de nieuwe wettelijke regeling.